Integracja Sensoryczna

UWAGA, TERAPIA SI NIE JEST PANACEUM NA WSZYSTKIE DYSFUNKCJE.

Terapię SI stosuje się w celu poprawienia funkcjonowania dzieci z trudnościami w uczeniu się, osób z ADHD, autyzmem, zespołem FAS, niepełnosprawnością intelektualną i innymi dysfunkcjami rozwojowymi. Nie wszystkie dzieci /osoby z w/w dysfunkcjami mogą mieć zaburzenia SI. Wymagana jest rzetelna diagnoza przeprowadzana przez terapeutę SI mającego doświadczenie w pracy z dziećmi z danymi dysfunkcjami rozwojowymi. Sama wiedza o SI nie wystarczy. Rodzicu dowiedz się, jakie kwalifikacje i doświadczenie ma przyszły terapeuta Twojego dziecka. Warto również pamiętać, że z zaburzeń SI samoistnie się nie wyrasta. Stąd brak diagnozy i terapii w dzieciństwie spowoduje dalsze problemy w życiu dorosłym. Jeżeli jakieś zachowania cię zaniepokoją zgłoś się na konsultacje do terapeuty SI.

NIE ZWLEKAJ LICZĄC NA TO, ŻE DZIECKO Z TEGO WYROŚNIE.

Kto może prowadzić diagnozę i terapię SI?

Ocenę procesów Integracji Sensorycznej może przeprowadzać jedynie wykwalifikowany terapeuta SI II stopnia.
Drogi Rodzicu, w trosce o dobro swojego dziecka, upewnij się, że osoba prowadząca diagnozę i terapię SI jest certyfikowanym terapeutą SI, po ukończeniu dwustopniowego szkolenia (kursu SI Iº, a następnie IIº) a nie tylko Iº lub innych kursów, nie dających wystarczających uprawnień.

INTEGRACJA SENSORYCZNA,
czyli przetwarzanie bodźców sensorycznych to skomplikowany proces, podczas którego układ nerwowy człowieka odbiera informacje z receptorów wszystkich zmysłów (dotyk; układ przedsionkowy odbierający ruch; czucie ciała, czyli propriocepcja, węch, smak, wzrok i słuch), następnie organizuje je i interpretuje tak, aby mogły być wykorzystane w celowym i efektywnym działaniu.

Wszyscy jesteśmy świadomi występowania i działania zmysłu smaku, węchu, wzroku oraz słuchu. Ale większość z nas nie zdaje sobie sprawy, że nasz układ nerwowy odbiera i rejestruje informacje płynące z dotyku, ruchu, siły grawitacji oraz pozycji ciała. Tak jak oczy rejestrują informacje wzrokowe i przekazują je do mózgu w celu ich zinterpretowania, tak wszystkie pozostałe zmysły posiadają receptory odbierające bodźce i przekazujące je do mózgu. Komórki znajdujące się w skórze przekazują informacje dotyczące lekkiego dotyku, bólu, temperatury oraz nacisku. Struktury w uchu wewnętrznym rejestrują ruch oraz zmiany pozycji głowy. Odpowiednie struktury mięśni, stawów oraz więzadeł warunkują świadomość pozycji ciała. Te trzy podstawowe zmysły leżą u podstaw rozwoju psychoruchowego dziecka.

DOTYK
Jest jednym z najwcześniej rozwijających się zmysłów. Dotyk pierwotny (protopatyczny) odpowiada za świadomość dotknięcia i chroni nas przed niebezpiecznym bodźcem dotykowym. Dominuje w okresie niemowlęcym. Dotyk różnicujący (epikrytyczny) odbiera precyzyjne informacje dotykowe np. różnicę w fakturze, kształcie. Rozwija się stopniowo i w okresie kilku lat jego znaczenie znacznie wzrasta. Obydwa rodzaje doznań dotykowych muszą się znajdować w swoistej równowadze zależnej od wieku dziecka i poziomu jego funkcjonowania.

Poza funkcją ochronną, zmysł dotyku dostarcza nam informacji niezbędnych do nabycia różnorodnych umiejętności: percepcja dotykowa, schemat ciała, planowanie ruchu, percepcja wzrokowa, umiejętności szkolne, stabilność emocjonalna, funkcjonowanie społeczne.

UKŁAD PRZEDSIONKOWY
Narząd przedsionkowy znajduje się w uchu wewnętrznym i dostarcza nam informacji na temat siły grawitacji oraz ruchu. Układ przedsionkowy jest dla naszego organizmu jak busola na statku. Pomaga nam w nawigacji naszego ciała w przestrzeni, informuje nas gdzie jest góra a gdzie dół.

Poprzez zróżnicowany system połączeń nerwowych wpływa na: bezpieczeństwo grawitacyjne, napięcie mięśniowe, ruch i równowagę, koordynację ruchową, przetwarzanie wzrokowo-przestrzenne, przetwarzanie słuchowo-językowe, planowanie ruchu, bezpieczeństwo emocjonalne i funkcjonowanie społeczne.

PROPRIOCEPCJA
Dostarcza nam informacji z mięśni, stawów, więzadeł o pozycji części ciała oraz ich ruchach (zwana również kinsestezją). Na przykład czytając teraz ten rozdział znajdujecie się Państwo w określonej pozycji. Skąd wiecie Państwo jaka ona jest nie patrząc na ułożenia ciała? To dzięki impulsom proprioceptywnym zdajemy sobie sprawę z pozycji naszego ciała bez konieczności patrzenia. Jest to niezbędne do płynnego i efektywnego wykonywania różnorodnych ruchów, z czego zdawać sobie możemy sprawę w ciemnościach.

Zmysł propriocepcji jest ściśle związany ze zmysłem dotyku i układem przedsionkowym. Z tego powodu często mówi się o przetwarzaniu dotykowo-proprioceptywnym lub przedsionkowo-proprioceptywnym.
Zmysł propriocepcji wpływa na: świadomość ciała, postawę, kontrolę i płynność ruchów, stopniowanie ruchu, planowanie ruchu, bezpieczeństwo emocjonalne, funkcjonowanie społeczne.

U większości osób proces integracji sensorycznej przebiega automatycznie umożliwiając odpowiednie reakcje do wymogów otoczenia i warunkuje prawidłowy rozwój sensomotoryczny.
U osób, które mają Zaburzenia Przetwarzania Sensorycznego proces ten przebiega inaczej. Zaburzenia Integracji Sensorycznej zaburzają sposób, w jaki mózg tych osób interpretuje odbierane informacje, jak również ich reakcje na nie; emocjonalne, ruchowe, koncentrację i inne.

ZABURZENIA PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO
zwane również Zaburzeniami Integracji Sensorycznej to złożona dysfunkcja układu nerwowego, zaburzająca rozwój dzieci i dorosłych. Osoby z Zaburzeniami Przetwarzania Sensorycznego nieprawidłowo interpretują odbierane codziennie informacje sensoryczne, takie jak dotyk, dźwięk, czy ruch. Jedni mogą czuć się nadmiernie bombardowani ilością bodźców, inni poszukiwać intensywnych doznań sensorycznych, a jeszcze inni mogą prezentować odmienne symptomy.
Wyróżnia się kilka rodzajów Zaburzeń Przetwarzania Sensorycznego. Każdy z nich może powodować różnorodne, złożone zachowania. Poniżej w ogólny sposób przedstawiono najczęściej występujące wzorce zachowań.

DZIECI UNIKAJĄCE WRAŻEŃ SENSORYCZNYCH
Niektóre dzieci/osoby z Zaburzeniami Przetwarzania Sensorycznego nadmiernie reagują na stymulację. Ich układ nerwowy odczuwa zwykłe doznania sensoryczne jako bardzo intensywne, w efekcie czego czują się stale bombardowane przez odbierane bodźce.
Stan taki nazywa się ‘obronnością sensoryczną’. Najczęstszą wówczas reakcją na bodźce jest reakcja „walki lub ucieczki” mająca na celu uniknięcie lub znaczne ograniczenie ilości bodźców. W efekcie „przeciążenia” układu nerwowego dzieci mogą również reagować agresją. Zaburzenie to może występować w obrębie każdego ze zmysłów.
Osoby takie mogą:
Reagować na dotyk agresją lub wycofaniem się, bać się wysokości i ruchu, lub odczuwać mdłości w wyniku niewielkiego ruchu bądź wysokości Niechętnie ryzykować oraz próbować nowych rzeczy Czuć duży dyskomfort w zatłoczonych miejscach Jeść mało zróżnicowane jedzenie i/lub mieć dużą wrażliwość na zapachy Być nadmiernie pobudzone i aktywne
Dzieci te mogą mieć zdiagnozowaną nadwrażliwość sensoryczną.

DZIECI POSZUKUJĄCE WRAŻEŃ SENSORYCZNYCH
Niektóre dzieci/osoby mają obniżoną reaktywność na bodźce. Ich układ nerwowy nie zawsze rejestruje lub rozpoznaje informację sensoryczną do niego docierającą. W efekcie wydawać się może, że dzieci te mają ‘nienasycony apetyt’ na stymulację sensoryczną, co może przejawiać się nieodpartą chęcią ruchu lub ciągłym poszukiwaniem innych, intensywnych doznań sensorycznych.
Osoby te mogą:
Prezentować nadmierną aktywnością ruchową będącej efektem jak i źródłem wrażeń sensorycznych ‘odżywiających mózg’ Nie reagować na ból i nie zauważać innych bodźców dotykowych; często i zbyt mocno dotykać inne osoby (co może wyglądać jak zachowanie agresywne). Uczestniczyć w niebezpiecznych zabawach np. zbyt wysokie wspinanie się. Preferować intensywne, długo trwające zabawy typu huśtanie, kręcenie, często bez objawów dyskomfortu. Lubić bardzo głośne dźwięki np. głośno grająca muzyka, telewizor. Mieć opóźnioną mowę.
Dzieci te mogą mieć zdiagnozowaną podwrażliwość/niedowrażliwość sensoryczną.

DZIECI MAJĄCE OBNIŻONE UMIEJĘTNOŚCI RUCHOWE
Niektóre dzieci/osoby z Zaburzeniami Przetwarzania Sensorycznego w efekcie tych zaburzeń mogą mieć trudności z planowaniem i wykonywaniem nowych ruchów i aktywności ruchowych. Często dzieci te są niezdarne, nieskoordynowane, przewracają się, mają problem z nauczeniem się wielu zabaw ruchowych.
Osoby te mogą:
Mieć trudności z aktywnościami manualnymi, pisaniem, zapinaniem guzików itp. Mieć słabe umiejętności z zakresu dużej motoryki np. kopanie, łapanie, rzucanie piłki. Mieć trudności z naśladowaniem ruchów. Mieć trudności z utrzymaniem równowagi, wykonaniem sekwencji ruchów lub obustronną koordynacją, preferować znane aktywności i zabawy, preferować aktywności statyczne, siedzące np. oglądanie telewizji, czytanie książki, mieć trudności z wymową.
Dzieci te łatwo ulegają frustracji i mogą próbować manipulować i kontrolować otoczenie. Niektóre z tych dzieci mogą uciekać w świat fantazji. Mogą również próbować ukrywać swoje problemy planowania ruchowego pajacując i popisując się przed innymi lub unikając nowych aktywności wykonywanych w grupie.
Dzieci te mogą mieć zdiagnozowaną dyspraksję opartą na zaburzeniach sensorycznych, czyli zaburzenie planowania ruchu.
Ogólnie rzecz ujmując efektem Zaburzeń Przetwarzania Sensorycznego (zaburzeń SI) może być:
Podwyższony poziom pobudzenia i aktywności, obniżony poziom aktywności, ociężałość, trudności z koncentracją, opóźniony rozwój ruchowy, trudności z utrzymaniem równowagi, trudności z koordynacją wzrokowo-ruchową, trudności z percepcją słuchową, opóźniony rozwój mowy, trudności z nauką: czytaniem, pisaniem, matematyką, niskie poczucie wartości, zaburzone relacje społeczne, problemy emocjonalne.
Jak widać, deficyty przetwarzania sensorycznego mogą być przyczyną wielu trudności opóźniających prawidłowy rozwój człowieka, zaburzających proces uczenia oraz powodujących problemy emocjonalne.
Nie u wszystkich dzieci przyczyną problemów w nauce, rozwoju lub zachowania jest zaburzona integracja sensoryczna. Są jednak wyraźne czynniki wskazujące na dysfunkcje integracji sensorycznej.
Deficyty integracji sensorycznej często współwystępują z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), zespołem Aspergera, autyzmem, mózgowym porażeniem dziecięcym, zespołem Downa, zespołem FAS, zespołem kruchego X, rozszczepem kręgosłupa oraz innymi.